Kasztany jadalne - jakie mają właściwości i co można z nich przygotować?
Kasztany jadalne nieczęsto goszczą w naszej kuchni, a szkoda! To właśnie kasztany jadalne znalazły się wśród trzech najzdrowszych produktów spożywczych wymienianych przez św. Hildegardę z Bingen. Ich właściwości lecznicze były zresztą znane już w starożytności. Sprawdź dlaczego warto włączyć kasztany jadalne do swojej diety.
Jak wygląda kasztan jadalny?
Kasztany jadalne zdecydowanie równią się od naszych rodzimych kasztanowców. Liście kasztana jadalnego są podłużne, jasne kwiaty tworzą skierowane ku górze kłosy, a owoce znajdują się w okrywie z o wiele liczniejszymi i dłuższymi kolcami niż występujące u nas kasztany. Zazwyczaj mają też nieco bardziej spłaszczony kształt.
Dlaczego warto spożywać kasztany jadalne?
Kasztany jadalne zawierają szereg składników odżywczych. Znajdują się w nich witaminy, minerały i duże ilości błonnika, tłuszczów nienasyconych oraz białka. Dzięki temu kasztany jadalne od wieków wykorzystywane są w lecznictwie. Św. Hildegarda twierdziła wręcz, że są pomocne w każdej chorobie, która dotknie człowieka. Zalecała je na dolegliwości trzustki, śledziony i wątroby, na bóle głowy i poprawę pracy mózgu. Ponoć korzystnie wpływają również na układ odpornościowy i obniżają ciśnienie. Kasztany jadalne warto włączyć do swojej diety także ze względu na ich walory smakowe. Mają uniwersalne zastosowanie w kuchni, dzięki czemu można przyrządzić z nich różnorakie potrawy i desery.
Jakie produkty z kasztanów można kupić lub przyrządzić?
W sklepach można znaleźć: gotowane kasztany jadalne, płatki kasztanowe, mąkę, krem z kasztanów jadalnych i makarony. Możemy także samodzielnie przyrządzić różne potrawy z kasztanów, aby dieta była jeszcze bardziej urozmaicona. Wykorzystuje się je np. do robienia ciast, zup, puree, naleśników, chlebów i wielu innych smacznych potraw.
Kasztany jadalne cena
Za pół kilograma mąki kasztanowej zapłacimy ponad 20 zł, za pół kilograma płatków kasztanowych ok. 36 zł, a za 100 g gotowanych kasztanów jadalnych ok. 8 zł. Cena jest więc dość wysoka, ale w tym przypadku w parze z ceną idzie jakość. Zdecydowanie warto odmówić sobie niezdrowych słodyczy czy przekąsek, a zaoszczędzone w ten sposób pieniądze przeznaczyć na jedne z najzdrowszych owoców świata, które będą mieć dobry wpływ na nasz organizm, czyli właśnie na kasztany.
Kasztany jadalne a alergie
Mąka wytwarzana z kasztanów jadalnych nie zawiera glutenu, więc może być spożywana przez osoby cierpiące na cekalię. U niektórych osób kasztany mogą jednak niekiedy wywoływać innego rodzaju alergie.
Kasztany jadalne kojarzą nam się ze smakołykami z placu Pigalle, pieczonymi na ruszcie i serwowanymi w Paryżu przez ulicznych sprzedawców. Pochodzą z krajów basenu Morza Śródziemnego, ale rosną też w Azji Mniejszej oraz na Kaukazie. W Polsce można je spotkać jedynie na Pomorzu Zachodnim i Dolnym Śląsku (drzewa są uprawiane i tworzą kasztany, gdy zimy są dość łagodne), jednak jest to roślina wrażliwa na przymrozki, lubiąca ciepły klimat.
Kasztan jadalny Castanea sativa to drzewo osiągające do 35 m wysokości o podłużnie lancetowatych, ciemnozielonych, błyszczących, piłkowanych liściach. Owocem są orzechy są zamknięte w kolczastej skorupie, pokryte cienką błyszczącą brązową skórką. W okresie od października do listopada dojrzałe okrywy pękają i rozpadają się na 4 części. Kasztan jest drzewem długowiecznym, żyjącym kilkaset lat. Nieliczne egzemplarze dożywają nawet 1000 lat.
Kasztany jadalne mogą być mylone z owocami kasztanowca pospolitego Aesculus hippocastanum, który pochodzi z półwyspu Bałkańskiego i jest rośliną pospolicie występującą w Polsce, błędnie nazywaną „kasztanem”. Owoce kasztanowca są gorzkie w smaku i niejadalne (ewentualnie po zneutralizowaniu saponin). Mogą być natomiast pokarmem dla zwierzyny. Z kolei kasztany jadalne mogą być spożywane nawet na surowo, ale również pieczone czy gotowane. Istnieją także różne odmiany kasztana jadalnego, zwane maronami, które mają duże, smaczne owoce.
Właściwości odżywcze kasztanów jadalnych
W owocach kasztanów jadalnych znajdziemy wiele witamin – C, E, K, A, P oraz z grupy B (w tym kwas foliowy, ryboflawina, niacyna, tiamina, witamina B6) oraz ważnych dla zdrowia pierwiastków. Witaminy C i E są silnymi przeciwutleniaczami, które chronią przed wieloma chorobami. Zawierają ponadto dużo potasu, który wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego, m.in. usprawnia pamięć i koncentrację. Wpływa on również pozytywnie na tkankę mięśniową, kontroluje ciśnienie krwi i reguluje gospodarkę wodną organizmu, a ponadto wpływa na pracę nerek. Inne pierwiastki, które znajdziemy w tych owocach to: miedź, cynk, magnez, wapń, żelazo, sód, fosfor.
Kasztany są także bogate w kwasy tłuszczowe i nasycone. Zawierają w dodatku lecytynę, która korzystnie wpływa na pracę układu nerwowego, opóźnia procesy starzenia, ułatwia wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wpływa na przemianę materii i jest materiałem budulcowym komórek ciała. Escytyna zawarta w kasztanach łagodzi obrzęki. Ponadto mają w składzie kwas jabłkowy i cytrynowy oraz sacharozę. Ze względu na swój skład wzmacniają układ nerwowy, odpornościowy i obniżają ciśnienie. Nie zawierają glutenu, dlatego mogą je jeść osoby cierpiące na celiakię i z alergią na gluten.
Trzeba pamiętać, że są dosyć kaloryczne (ok. 220 kcal/100 g) ze względu na zawartość skrobi, ale sycą na długo, ponieważ zawierają ponadto błonnik, który reguluje pracę jelit. Warto je włączyć do diety ze względu na właściwości odżywcze i prozdrowotne. Mniej kaloryczne są kasztany surowe – zawierają 2,42 g białka, 2,26 g tłuszczu, 45,54 g węglowodanów, 8,1 g błonnika. Z kolei w porcji pieczonych (100 g) kasztanów znajdziemy 245 kcal, w tym zawartość białka wynosi – 3,17 g, tłuszczu – 3,17 g, węglowodanów – 52,96 g, błonnika – 5,1 g.
Właściwości prozdrowotne kasztanów jadalnych
Kasztany jadalne doceniano już w starożytnej Grecji i Rzymie. Rzymianie wykorzystywali je jako afrodyzjak zwiększający potencję i popęd płciowy oraz jako produkt wspomagający kondycję fizyczną. W Średniowieczu koncentrowano się na ich właściwościach leczniczych. Szczególną wagę przywiązywała do nich (podobnie jak do orkiszu) św. Hildegarda z Bingen i pisała o nich:
„Wszystko, co pochodzi z drzewa kasztanowca „Maroni” jest zdrowe, a owoc ten jest dobry przeciw każdej słabości, która powstaje w człowieku”.
„Kogo boli trzustka, niech upiecze pestki tego drzewa na ogniu, jada je często, kiedy jeszcze są ciepłe. A trzustka ogrzeje się i powróci do całkowitego zdrowia”
„Człowiek, którego mózg poprzez wyschnięcie jest osłabiony i pusty, niech ugotuje wewnętrzną część owocu w wodzie, nic nie dodając. Po odcedzeniu wody niech je zje na pusty żołądek, a jego mózg będzie rósł i się napełni, a nerwy jego będą mocne, tak też odejdą od niego bóle głowy”
„Kogo boli serce i cierpi, a serce jego nie robi postępów i jest smutne, niech je często surowe pestki kasztana „Maroni” i w ten sposób napełni się jego serce, jak wypełnia roztopiony metal formę, da mu to siłę i zadowolenie”
„Kogo boli wątroba, niech rozgniecie drobno te pestki (owoce), pomiesza je z miodem, spożywa je często, a wątroba będzie uzdrowiona".
Na co pomagają kasztany jadalne?
Wśród ich licznych zalet, które pozwalają na wykorzystanie jako lek na współczesne dolegliwości można wymienić:
- zawierają bardzo silne przeciwutleniacze chroniące nasz organizm przed chorobami i opóźniające procesy starzenia, pomagają chronić przed promieniowaniem UV,
- dzięki zawartemu w nich potasowi usprawniają pracę układu nerwowego i usprawniają pamięć (dzięki witaminom z grupy B),
- wzmacniają odporność (dzięki witaminie C oraz garbnikom i bioflawonoidom o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym i przeciwutleniającym),
- wzmacniają układ krążenia (dzięki zawartości białka i tłuszczu – 2/3 to tłuszcze nienasycone oraz dzięki witaminie P chroniącej naczynia krwionośne i lecytynie),
- wspomagają detoksykację organizmu, pomagają utrzymać równowagę mikrobiologiczną jelit, regulują pracę jelit (dzięki błonnikowi),
- wpływają na uelastycznienie skóry (dzięki witaminom A i E),
- zmniejsza obrzęki (dzięki lecytynie).
Kasztany jadalne w kuchni
Owoce kasztana mają słodki, lekko orzechowy smak. Ich miąższ ma delikatną konsystencję. Świeże można jeść na surowo, po wcześniejszym obraniu ze skórki. Chociaż najczęściej spożywa się je pieczone, to smaczne są także gotowane, smażone i duszone.
Jak przygotować pieczone kasztany?
Najpierw należy je umyć i osuszyć, a następnie na każdym zrobić nacięcie w kształcę litery X. W przeciwnym razie mogłyby wybuchnąć. Potem włożyć do garnka nacięciem do dołu, zalać osolonym wrzątkiem i gotować przez 10-15 minut. Następnie odcedzić, wysuszyć i układać na blasze do pieczenia wyłożonej papierem. Piec w temperaturze 200-220 stopni Celsjusza przez 15-20 minut, aż będą miękkie. Spożywać po wystygnięciu.
Z kasztanów można zrobić zupę, masę do ciasta, przecier, dodać je do sałatek, albo dziczyzny. Będą też oryginalną przekąską. Mąka z kasztanów dobrze nadaje się do tworzenia różnych potraw, a szczególnie słodkości. Można nią zagęszczać sosy, a w połączeniu z innymi mąkami – wypiekać chleb, wyroby cukiernicze, puddingi.
Popularnym deserem, który działa jak afrodyzjak jest Mont Blanc, czyli słodkie puree z kasztanów z dodatkiem koniaku, ozdobione bitą śmietaną.
Przy kupowaniu świeżych kasztanów, zwróćmy uwagę czy mają twardą łupinę. Nadpsute będą miały wolną przestrzeń, wyczuwalną podczas lekkiego uciśnięcia owocu.
Kasztany jadalne i produkty z owoców znajdziecie Państwo w Delikatesach Ekologicznych "Aleeko".
Cena
18,09 zł
Cena
17,05 zł
Cena
45,90 zł
Cena
19,39 zł
Uwaga
Niektóre osoby mogą być uczulone na kasztany. Dotyczy to zwłaszcza osób, które mają alergie na lateks.
Przepis na ravioli z mąki kasztanowej (przepis z „Gotuj w stylu eko”)
Składniki:
1 szklanka mąki kasztanowej
1 szklanka mąki orkiszowej
2 jajka
50 ml wody
250 g pieczarek
3 garści młodego szpinaku
1 szczypta gałki muszkatołowej
1 łyżeczka czosnku granulowanego
Sól, pieprz do smaku
1 garść natki pietruszki
3 łyżki oliwy z oliwek
4 łyżeczki tartego parmezanu
Przygotowanie:
Najpierw mąki przesiać przez sito, dodać sól, jajka, wodę i zagnieść ciasto. Odstawić na 30 minut. Obrać pieczarki, pociąć w plasterki i dusić na niewielkiej ilości oliwy. Gdy będą miękkie, dodać szpinak, a gdy liście zmiękną, doprawić solą, czosnkiem, gałką muszkatołową i pieprzem. Odlać wodę, a następnie całość zblendować. Do gotowego farszu dodać 2 łyżki tartego parmezanu oraz drobno posiekaną natkę. Ciasto podzielić na 2 równe części i rozwałkować. Na jednej części układać porcje farszu, przykryć drugim płatem ciasta. Wycinać pierożki na kształt ravioli. Gotowe ravioli ugotować ok. 5-10 minut w osolonej wodzie. Wyłóż ravioli na talerz, polej oliwą z oliwek, udekoruj siekaną natką pietruszki i tartym parmezanem.
Zupa z kasztanów (przepis z „Gotuj w stylu eko”)
Składniki:
2 szalotki
500 ml bulionu warzywnego
ok. 180 g ugotowanych kasztanów jadalnych
100 ml koniaku
100 ml kremówki (lub śmietanki z migdałów)
posiekana pietruszka do dekoracji
sól i pieprz do smaku
1-2 łyżki oliwy
Przygotowanie:
Szalotki obieramy i podsmażamy w garnku, aż do zeszklenia, po czym dodajemy kasztany. Po chwili dolewamy koniak, bulion i śmietanę. Całość krótko gotujemy i blendujemy. Podajemy na gorąco, posypane pietruszką, dodatkowo możemy ozdobić kleksem ze śmietany.
Kasztanowo - jaglany budyń (przepis z „Gotuj w stylu eko”)
Składniki:
250 g kaszy jaglanej
pół litra mleka owsianego
1 banan
3 łyżki kremu kasztanowego*
1 garść orzechów włoskich
3 łyżki syropu klonowego
Przygotowanie:
Kaszę jaglaną opłukać, a następnie ugotować w mleku owsianym. Następnie zblendować z bananem oraz kremem kasztanowym. Każdą porcję budyniu polać łyżką syropu klonowego oraz posypać orzechami włoskimi.
* aby samodzielnie przygotować krem kasztanowy, należy ugotowane kasztany zblendować z odrobiną wody, ksylitolu (do smaku), ziarenkami wanilii.
Źródła:
Kania M., Baraniak J., Derebecka N., Mrozikiewicz P., Ziołolecznictwo i zalecenia żywieniowe według św. Hildegardy z Bingen. Cz. I, "Postępy Fitoterapii" 2012, nr 4.
„Gotuj w stylu eko” Nr 1,5 2020/2021, str.: 42-44.
poradnikzdrowie.pl
