Selen i jego właściwości

Selen (Se) jest pierwiastkiem śladowym, który pełni ważne funkcje dla naszego organizmu. Po pierwsze, wchodzi w skład tzw. białek enzymatycznych, zwanych selenoenzymami, biorących udział w wielu procesach biochemicznych naszego organizmu. Ponadto bierze udział w reakcjach utleniania i redukcji, jest więc antyutleniaczem. Bezsprzecznie chroni również nasz organizm przed tzw. stresem oksydacyjnym. Dodatkowo pomaga w zatruciu metalami ciężkimi. Ponadto, odpowiada także za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz wpływa na zwiększenie odporności organizmu. Uważa się, że może obniżać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, takich jak rak piersi, rak płuc, rak wątroby, nowotwór jelita grubego i prostaty. Oprócz tego, pierwiastek ten wspomaga również leczenie depresji, jak również łagodzi ból, towarzyszący reumatoiadalnemu zapaleniu stawów, jak również obniża ryzyko chorób serca, poprawia cyrkulację krwi, zwiększa płodność, obniża objawy astmy.

Źródła selenu

W ilościach śladowych pierwiastek ten występuje w wodach oraz glebie i w ten sposób dostaje się do łańcucha pokarmowego. W diecie człowieka podstawowym jego źródłem są: mięso, podroby (zwłaszcza nerki), ryby (łosoś, tuńczyk), owoce morza, produkty zbożowe, nabiał, niektóre warzywa i owoce, orzechy (szczególnie brazylijskie) i grzyby. Natomiast wśród warzyw najwięcej tego pierwiastka mają warzywa kapustne (brokuły i biała kapusta), szparagi, rośliny strączkowe, warzywa czosnkowe.

Normy zapotrzebowania

Przedstawiamy normy zapotrzebowania na selen wg Instytutu Żywności i Żywienia (Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012).

niemowlęta - 15-20 μg

dzieci: od 1. do 3. roku życia - 20 μg; od 4. do 9. roku życia - 30 μg

chłopcy: od 10. do 12. roku życia - 40 μg; od 13. do 18. roku życia - 55 μg

dziewczęta - od 10. do 12. roku życia - 40 μg; od 13. do 18. roku życia - 55 μg

mężczyźni: 55 μg

kobiety: 55 μg

ciężarne: 60 μg

matki karmiące - 70 μg

Objawy i skutki niedoboru

Do niedoboru selenu może dojść w przypadku słabego wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego, żywienia pozajelitowego, jak również usunięcia dużych części jelita cienkiego. Ponadto obniżony poziom tego pierwiastka występuje też u chorych na AIDS. Dodatkowo obniżony poziom selenu obserwujemy w chorobach naczyń krwionośnych, ostrym zapaleniu trzustki, fenyloketonurii, mukowiscydozie, reumatoidalnym zapaleniu stawów, retinopatii, niewydolności nerek oraz w chorobach immunologicznych i u chorych z depresją. Jeśli selenu jest za mało, może dojść do niewydolności serca albo problemów z tarczycą. Także dzieci urodzone przez matki z niedoborem selenu i jodu są bardziej narażone na kretynizm. W dodatku niski poziom tego pierwiastka związany jest z chorobami nowotworowymi, dlatego tak ważne jest uzupełnienie niedoborów.

Objawy i skutki nadmiaru

Zatrucie selenem nazywane jest selenozą. Dochodzi do niego gdy ilość dostarczana do organizmu tego pierwiastka przekracza 400 miligramów dziennie. Wskutek tego występują takie objawy, jak: czosnkowy zapach z ust, wypadanie włosów, odbarwienie płytki paznokciowej, biegunka, wymioty, zaburzenia neurologiczne, nerwowość, niestabilność emocjonalna, depresja, pocenie się. W dalszej kolejności może dojść do marskości wątroby, obrzęku płuc i zgonu. Dodatkowo, niekorzystnym skutkiem nadmiernej suplementacji może być także cukrzyca. Selen jest pierwiastkiem o dwóch twarzach – z jednej strony uzupełnienie jego niedoborów może uchronić przed rakiem, jednak u osób, które mają prawidłowe lub podwyższone stężenie selenu we krwi, jego nadmierna podaż może zwiększać zagrożenie wystąpienia choroby nowotworowej. Dlatego powinno się zbadać poziom tego pierwiastka i uzupełniać niedobory po konsultacji z lekarzem. Poziom selenu badamy we krwi w specjalistycznych laboratoriach.

W Delikatesach Ekologicznych „Aleeko” znajdziecie Państwo wiele naturalnych suplementów z selenem. L-selenometionina jest formą selenu 5-krotnie bardziej przyswajalną niż inne formy.

Źródła:

Fairweather-Tait, Susan & Bao, Yongping & Broadley, Martin & Berry, Rachel & Ford, Dianne & E Hesketh, John & Hurst, Rachel. (2011); “Selenium in Human Health and Disease. ”; Antioxidants & redox signaling. 14. 1337-83. 10.1089/ars.2010.3275.

Olesińska E., Tuszkiewicz-Misztal E.; “Przypuszczalna rola selenu w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów”; „Reumatologia” 2005, 43/1.

Ramaekers VT, Calomme M, Vanden Berghe D, Selenium deficiency triggering intractable seizures, „Neuropediatrics” [online], 1994 Aug; 25(4): 217-23, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7824095, [dostęp:] 30.01.2019.

Ratajczak M., Gietka-Czernel M., Rola selenu w organizmie człowieka, „Postępy Nauk Medycznych” [online], 12/2016, http://www.czytelniamedyczna.pl/5868,rola-selenu-w-organizmie-czlowieka.html).

Roman, Marco & Jitaru, Petru & Barbante, Carlo. (2013); “Selenium biochemistry and its role for human health”; Metallomics : integrated biometal science. 6. 25-54. 10.1039/c3mt00185g.

Zagrodzki P., Kryczyk J.; “Znaczenie selenu w leczeniu choroby Hashimoto”; Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: 1129-1137.

Zagrodzki P., Łaszczyk P. Selen a choroby układu sercowo-naczyniowego – wybrane zagadnienia, Postępy Hig Med. Dośw. (online) 2006; 60: 624-63.

Zawartość selenu w orzechach brazylijskich, „Dietetycznie i Praktycznie” [online], http://dietetycznieipraktycznie.pl/?p=1280, [dostęp:] 30.01.2019.