Maliny – super-owoce na jesienne przeziębienia

Maliny są nie tylko pyszne, ale mają bardzo dużo właściwości zdrowotnych. Najlepsze są te dziko rosnące. Zawierają sporo witamin (np. C, E, B1, B2, B6) i minerałów, m.in. magnez, wapń, żelazo, potas. Cenne są zarówno owoce, jak i liście. W owocach występują kwasy organiczne (m.in. cytrynowy, jabłkowy, salicylowy – roślinny odpowiednik aspiryny), pektyny, antocyjany, cukry, związki śluzowe, lotne związki zapachowe. Liście mają w składzie garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, związki żywicowe, sole mineralne. Zawierają dużo fenoli (w tym kwasu elagowego), polifenoli – antocyjanów oraz antyoksydacyjnych witamin C i E oraz błonnika. Mają w składzie ponad 100 różnych olejków eterycznych, czemu zawdzięczają charakterystyczny aromat i smak.

Maliny są bardzo dobrym lekiem przeciwgorączkowym. Ich działanie polega na pobudzaniu czynności gruczołów potowych. Pot, który odparowuje je skóry powoduje obniżenie temperatury. Napar z suszonych owoców lub syrop ze świeżych owoców wzmaga obfite wydzielanie potu już po 30-60 minutach. Owoce działają przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, za sprawą garbników. Napar z owoców i liści stosuje się do płukania gardła, krtanie i nadżerek w obrębie jamy ustnej. Duża zawartość witaminy C w świeżych malinach sprawia, że mogą być wykorzystywane w leczeniu infekcji zatok i profilaktycznie przeciw infekcjom.

Oprócz dobrze znanego pozytywnego działania na przeziębienia, synergistyczne połączenie cennych składników w malinach i fitozwiązków powoduje, że:

- mają silne działanie antyoksydacyjne, czyli zmiatające wolne rodniki,

- wykazują działanie przeciwmiażdżycowe (hamują utlenianie lipidów) i hipolipemiczne,

- działają przeciwzapalnie,

- wspomagają pracę wątroby i działanie żółciopędne,

- w badaniach prowadzonych na zwierzętach, naukowcy stwierdzili, że mają działanie przeciwnowotworowe, dzięki zawartości kwasu ferulowego i beta-sitosterolu,

- garbniki zawarte w liściach malin skutecznie zmniejszają biegunkę, a przetwory z liści malin pomagają w słabo nasilonych wzdęciach,

- maliny łagodzą ból miesiączkowy, powodują rozkurczenie mięśni gładkich macicy,

- herbata z liści malin pomaga w leczeniu porannych mdłości i wymiotów u kobiet w ciąży, choć nie powinno się jej nadużywać,

- wspomagają walkę ze zbędnymi kilogramami – zawierają dużo błonnika, który pęcznieje w żołądku i daje uczucie sytości. Ostatnio odkryto w nich keton podobny do kapsaicyny zwartej w chilli, który wpływa na zmniejszenie zawartości tłuszczu w komórkach tłuszczowych (adipocytach) i przyspiesza metabolizm komórkowy,

- mają wysoką zawartość kwasu elagowego (głównie w pestkach), który korzystnie wpływa na układ krążenia,

- owoce malin mają niski indeks glikemiczny (25), dzięki czemu mogą być spożywane przez osoby chore na cukrzycę. Obecne w malinach antocyjany obniżają poziom glukozy we krwi po posiłkach bogatych w skrobię. Warto wiedzieć, że ksylitol jest otrzymywany właśnie z malin.

Na co uważać przy spożywaniu malin?

Maliny mogą powodować alergie, która objawia się najczęściej zaczerwieniem, wysypką i świądem. Przy długotrwałych objawach alergii, może dojść do suchego kaszlu. Może ona występować na twarzy i całym ciele. Częściej zdarza się to u dzieci. Sok malinowy i maliny można podawać od 7. miesiąca życia.

Kobiety w ciąży nie powinny nadużywać naparów z liści i owoców.

Jak zbierać i przetwarzać maliny?

Liście malin można zbierać wiosną i przez całe lato – powinny być zdrowe, bez plam i najlepiej młode.

Owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu. Są bardzo delikatne i łatwo pleśnieją, dlatego trzeba je zbierać ostrożnie, przy suchej pogodzie do łubianek i szybko przetwarzać.

Zepsute i spleśniałe maliny należy od razu wyrzucić. Owoce możemy przechowywać w lodówce około dwóch dni. Nie myjemy ich wcześnie, ale dopiero przed spożyciem.

Można je suszyć, najlepiej w suszarce elektrycznej do grzybów i owoców, albo zamrażać. Należy w tym celu je wypłukać, osuszyć, rozłożyć na tacce i włożyć do zamrażarki, a potem przełożyć do woreczka foliowego. Zamrożone można przechowywać przez rok.

Można z nich robić syropy, soki, dżemy, konfitury, musy, herbatki lub nalewki.

Jak przygotować sok z malin?

Należy wybrać dojrzałe, świeże i nieuszkodzone maliny. Przebrane owoce umieścić w emaliowanym naczyniu, dobrze rozgnieść drewnianą pałką. Ręcznie wycisnąć sok przez czyste płótno do garnka z emalii lub szkła, podgrzewać powoli do temperatury 85°C i utrzymywać w tej temperaturze przez 5 minut. Gorący sok szybko przelać do butelek lub słoików, brzegi dokładnie wytrzeć i szczelnie zamknąć. Słoiki czy butelki wstawić do rondla z wodą podgrzaną do temperatury około 60°C, przykryć pokrywką. Kiedy woda w rondlu zacznie falować, sok z malin utrwalać: butelki 0,5 l przez 10 minut, butelki 1 l przez 15 minut.

Inny sposób: potrzebujemy 1 kg świeżych malin i 150 ml wody. Zdrowe maliny przebrać, dokładnie umyć, osuszyć na sicie. Zdjąć szypułki. Maliny rozgnieść drewnianym tłuczkiem i przełożyć do szklanego lub ciepłego emaliowanego garnka z ciepłą, ale nie wrzącą wodą. Maliny dobrze wymieszać z wodą, rozgnieść drewnianym tłuczkiem (nie podgrzewać). Następnie garnek zdjąć z ognia, przykryć i kiedy lekko ostygnie wycisnąć sok przez czyste płótno. Sok doprowadzić do wrzenia (nie gotować), od razu wlać do słoików lub do butelek, wytrzeć brzegi i szczelnie zamknąć. Słoiki lub butelki z sokiem z malin wstawić do rondla z wodą o temperaturze 85°C, butelki i słoiki o pojemności 0,5 l-1 l utrwalać przez 15-20 minut.

Jak przygotować napary?

Napar z owoców malin na przeziębienia

2 łyżki zalewamy szklanką wrzątku i parzymy pod przykryciem około 15 minut, następnie przecedzamy. Pijemy 2-3 razy dziennie po szklance naparu w trakcie infekcji, gdy towarzyszy jej gorączka.

Napar z liści malin

Łyżkę liści malin zalewamy połową szklanki wrzątku i parzymy pod przykryciem około 15 minut. Cedzimy i stosujemy po pół szklanki naparu 2-3 razy dziennie w nieżycie żołądka i jelit. Można też stosować taki napar jako łagodny lek przeciwbiegunkowy i w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej.

Jak przygotować mus z malin bez cukru?

Potrzebujemy około 1,25 kg bardzo słodkich malin i ok. 200 g ksylitolu lub 100-200 g daktyli. Do wykonania potrzebujemy Thermomix lub mikser. Jeżeli używamy miksera ręcznego, to gotujemy maliny w garnku wraz z daktylami lub ksylitolem na małym ogniu, ciągle mieszamy, a potem miksujemy do momentu aż uzyskamy płynny mus. Próbujemy, ewentualnie dosładzamy do smaku. Przelewamy do słoików, zakręcamy nakrętkami przetartymi spirytusem i przykrywamy grubym kocem, aż do ostygnięcia. Można również zapasteryzować słoiki w piekarniku (nie do końca dokręcone) w temperaturze 125 stopni przez ok. 25minut, a następnie je dokręcić używając rękawicy.

Źródła:

2010. Kwiatkowska 2010. Kwas elagowy – zawartość w żywności i rola prozdrowotna. Borgis – Postępy Fitoterapii, nr 4, s. 211-214.
2011. Krauze-Baranowska, M. Majdan 2009. Owoce malin – źródło cennych leczniczo metabolitów wtórnych i witamin. Panacea nr 1(26), s. 14-15.