Dobre i złe połączenia na talerzu
Trawienie to proces, w którym zjadane przez nas pożywienie jest rozkładane na prostsze związki w celu ich przyswojenia przez organizm. Dzieje się to z pomocą enzymów. Do strawienia każdego składnika pożywienia potrzebujemy innego enzymu, aby ten składnik przetworzyć na proste związki chemiczne, które są przyswajalne dla naszego organizmu. Nie jest on w stanie przyswoić w 100% pożywienia, jednak powinniśmy w taki sposób komponować posiłki, alby zmaksymalizować ilość przyswajalnych składników odżywczych. Jeśli podczas jednego posiłku zjemy więcej składników pokarmowych z różnych grup, organizm ma trudności w wytwarzaniu wszystkich potrzebnych enzymów jednocześnie. Wtedy zaczynają działać bakterie, które na drodze fermentacji rozkładają spożytą mieszkankę pokarmów. Nie jest to jednak korzystny proces, ponieważ składniki pokarmowe są wchłaniane w ograniczonym zakresie. Powstają gazy jelitowe (fermentacja), bóle, obrzęki brzucha. Ludzie mają różną tolerancję na różnorodność spożywanych pokarmów. Jeśli po zjedzeniu posiłku odczuwasz dyskomfort – wzdęcia, burczenie w brzuchu, gazy czy zgagę, powinieneś zwrócić uwagę na odpowiednie połączenie różnych produktów i wprowadzenie diety rozdzielnej, polegającej na jedzeniu jednorazowo jak najmniejszej liczby składników pokarmowych. Osoby starsze zazwyczaj preferują prostsze potrawy.
Podstawowe grupy produktów: Białka: produkty pochodzenia zwierzęcego (nabiał, jajka, mięso, ryby), rośliny strączkowe (fasola, soczewica, groch), orzechy, nasiona. Skrobie: zboża i płatki, chleb, makaron, ziemniaki, kiełki. Tłuszcze: oleje roślinne, masło, smalec, śmietana, awokado. Zielone warzywa liściaste: sałata, kapusta, pietruszka, rzepa, kiełki pszenicy i jęczmienia, pietruszka. Warzywa nieskrobiowe: brokuł, kalafior, ogórek, cebula, groszek, por, bakłażan, papryka, por, czosnek. Warzywa wysokoskrobiowe: ziemniak, kukurydza, burak, marchew, dynia. Owoce: - słodkie: banany, daktyle, figi, owoce suszone. - półkwaśne: jabłka, jagody, morele, brzoskwinie, śliwki, wiśnie, nektarynki. - kwaśne: cytryny, pomarańcze, grejpfruty, ananasy, porzeczki, granaty, kwaśne jabłka, truskawki. Zasady łączenia pokarmów
- Nasz organizm najtrudniej trawi białka, dlatego powinniśmy je jeść na początku posiłku. Organizm potrzebuje dużo kwasów żołądkowych, podczas gdy skrobia i inne produkty potrzebują ich niewiele. Jeśli nie zachowamy tej kolejności, może zabraknąć soków żołądkowych na prawidłowe strawienie białka. Trawienie białek za pomocą enzymów zapewnia organizmowi dostęp do cennych aminokwasów, z których zbudowane są białka. W procesie trawienia bakteryjnego powstają trujące produkty uboczne. Białka powinniśmy jadać w towarzystwie mleka i innych przetworów. Jeżeli w danym produkcie występuje niedostateczna ilość niezbędnych aminokwasów, określanych jako egzogenne, to dostarcza on białka niepełnowartościowego. Przykładem takich produktów są rośliny strączkowe czy zboża. Zaleca się łączenie ich z produktami, które mają jego wysoką zawartość. Zostaną wtedy lepiej wykorzystane. W zbożach brakuje lizyny, która występuje z kolei w dużych ilościach w mleku i jego przetworach. Dlatego dobrym połączeniem są płatki zbożowe z nabiałem, albo kromka chleba z serem. Aminokwasy są też dobrze uzupełniane gdy połączymy rośliny strączkowe i zbożowe, np. makaron razowy z groszkiem.Sól wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, dlatego powinniśmy słone potrawy jadać przed pokarmami o innych smakach. Zjedzenie czegoś słonego (np. kiszony ogórek) po tłustych posiłkach wspomaga trawienie.
- Sól wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, dlatego powinniśmy słone potrawy jadać przed pokarmami o innych smakach. Zjedzenie czegoś słonego (np. kiszony ogórek) po tłustych posiłkach wspomaga trawienie.
- Białka i skrobie jadamy osobno. Do mięsa będą dobrze pasować zielone warzywa nieskrobiowe, które zawierają dużo witamin i przeciwutleniaczy wspomagających trawienie, a na końcu np. ziemniaki czy kaszę.
- Nie powinniśmy również łączyć białek z tłuszczami. Białko zawiera i tak duże ilości tłuszczów nasyconych, dlatego dodawanie tłuszczu zwiększa kaloryczność potrawy. Dlatego ważny jest sposób przygotowania potrawy – zamiast smażenia, wybierzmy pieczenie lub gotowanie. Tłuszcz utrudnia ponadto trawienie białek.
- Owoce jadamy oddzielnie. Słodkie owoce zawierają cukry proste, które są trawione bardzo szybko i angażują soki żołądkowe, które są potrzebne do trawienia innych produktów. Pozostałe pokarmy w oczekiwaniu na strawienie mogą ulec fermentacji. Owoce powinniśmy jadać 1-2 godziny po posiłku. Picie soków owocowych pomiędzy posiłkami może również zaburzyć proces trawienia. Jeżeli łączymy owoce podczas pojedynczego posiłku trzymajmy się zasady: słodkie łączymy z półkwaśnymi, a półkwaśne z kwaśnymi. Melony i arbuzy zjadamy osobno, ponieważ wchłaniają się bardzo szybko i są lekkostrawne. Natomiast jeśli pomieszamy je z innymi owocami, białkiem lub skrobią, będą zalegać w żołądku, spowolnią trawienie i przyczynią się do rozwoju niekorzystnej flory jelitowej.
- Skrobię i tłuszcze możemy jadać razem, np. chleb z masłem lub awokado będzie dobrym zestawieniem. Najcenniejsze są kwasy omega-3 i omega-6.
- Warzywa zielone i nieskrobiowe do wszystkiego. Komponują się dobrze z każdym produktem żywnościowym, w postaci surówek będą dobrym uzupełnieniem białek, np. mięsa i skrobi, np. makaronu czy ryżu. Można je łączyć również z owocami. Do sałatek, surówek, soków warzywnych powinno się dodawać w niewielkiej ilości tłuszcz roślinny, co pobudza wykorzystanie witaminy A. Beta-karoten występujący w marchewce również jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym w obecności tłuszczów. Podobnie jak likopen zawarty w pomidorach.
- Nie należy łączyć pomidora z ogórkiem. Ogórek zawiera askorbinazę – enzym, który niszczy witaminę C. Proces kiszenia neutralizuje ten enzym, zatem kiszone ogórki mogą być łączone ze świeżymi pomidorami.
- Wapń neutralizuje kwas szczawiowy. Źródłem kwasu szczawiowego jest szpinak, botwinka, buraki, kawa, herbata, kakao. Wiąże on jony wapnia, które ograniczają dostępność tego ważnego minerału, dlatego powinniśmy jadać produkty bogate w wapń.
- Witamina B1, zwana tiaminą jest ważna dla pracy układu nerwowego i mięśni. Jest wrażliwa na temperaturę i tiaminazę – enzym zawarty w surowych rybach, który traci aktywność podczas gotowania. Amatorzy sushi z surową rybą powinni jadać więcej produktów bogatych w tą witaminę (kasz, orzechów, mięsa, roślin strączkowych).
- Warzywa kapustne nie są wskazane dla osób mających problemy z tarczycą, ponieważ zawierają substancje wolotwórcze, które przekształcają się w siarkocyjanki i zmniejszają wykorzystanie jodu do produkcji hormonów tego gruczołu. Dlatego w przypadku obecności tych warzyw w diecie u osób z chorą tarczycą, należy zwiększyć spożycie ryb bogatych w jod, owoców morza i alg.
- Słodkich owoców nie łączymy z tłuszczami, czyli np. sałatka owocowa z awokado, to złe połączenie. Dobrym zestawieniem będą kwaśne owoce z tłuszczami.
- Mleko nie powinno być łączone z innymi pokarmami, szczególnie z mięsem, ponieważ ścina się utrudniając trawienie. Możemy za to łączyć je z fermentowanymi produktami mlecznymi, takimi jak kefir, jogurt, maślanka.
- Do potraw dodawaj przyprawy ułatwiające trawienie, np. nasiona kminku lub kopru włoskiego. Po posiłku pij miętę. Aby zmniejszyć niekorzystne działanie roślin strączkowych, należy je wymoczyć i podczas gotowania dodać nasiona kminku lub kopru włoskiego, co pobudza wydzielanie soków żołądkowych i działa rozkurczowo na jelita. Pomaga to zlikwidować wzdęcia.
- Żelazo łącz z produktami bogatymi w witaminę C. Żelazo znajduje się w wątróbce, nerkach, czerwonym mięsie, szpinaku, razowym pieczywie, grubych kaszach i natce pietruszki. Jest ono przyswajalne w różnym stopniu, najlepiej z produktów pochodzenia zwierzęcego, gorzej z produktów pochodzenia roślinnego. Dlatego warto do sałatek dodawać sos z sokiem z cytryny, posypywać je natką pietruszki, a mięsa i podroby podawać z surówkami z papryki albo kapusty.
- Łączenie cytryny z herbatą. Liście herbaty zawierają glin (aluminium), który w kontakcie z cytryną tworzy cytrynian glinu, łatwo przyswajalny przez organizm człowieka. Glin jest toksycznym związkiem chemicznym, który odkłada się w układzie nerwowym i może prowadzić do choroby Alzheimera. Aby uniknąć uwalniania się tego związku z liści herbaty, należy wyjąć saszetkę z herbatą i dopiero gdy herbata trochę ostygnie, dodać sok z cytryny. Witamina C jest też wrażliwa na wysoką temperaturę.
- Pokarmy białkowe bogate w tłuszcze (ser, jogurt, orzechy, nasiona oleiste) komponują się bardzo dobrze z warzywami zielonymi i kwaśnymi owocami. Kwasy owocowe osłabiają i rozrywają długie łańcuchy białkowe. Dlatego warto dodać do jogurtu kwaśne owoce.
TABELA ŁĄCZENIA PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH
NAZWA PRODUKTU | NAJLEPSZE POŁĄCZENIE | NAJGORSZE POŁĄCZENIE |
Mięso (wszystkich rodzajów) | Zielone warzywa | Mleko, skrobia, słodycze, inne białka, kwaśne owoce, olej, masło śmietankowe, śmietana |
Skrobia (chleb, ziemniaki) | Zielone warzywa, tłuszcze zwierzęce i roślinne | Wszystkie białka, wszystkie owoce, cukry, kwasy |
Zielone warzywa | Wszystkie białka, wszystkie produkty skrobiowe | Mleko |
Orzechy (większość rodzajów) | Zielone warzywa, kwaśne owoce | Mleko, skrobia, słodycze, inne białka, masło śmietankowe, olej roślinny |
Jaja | Zielone warzywa | Mleko, skrobia, słodycze, inne białka, olej roślinny, kwaśne produkty |
Mleko | Spożywać oddzielnie, można z kwaśnymi owocami | Wszystkie białka, zielone warzywa, produkty skrobiowe |
Tłuszcze zwierzęce | Wszystkie rośliny zbożowe | Wszystkie białka |
Melony (wszystkie rodzaje) | Zawsze spożywać oddzielnie | Wszystkie produkty |
Rośliny zbożowe (pszenica, żyto, owies) | Zielone warzywa, tłuszcze | Kwaśne owoce, wszystkie białka, wszystkie słodycze, mleko |
Rośliny strączkowe | Zielone warzywa | Wszystkie białka, wszystkie słodycze, wszystkie owoce, masło śmietankowe, śmietana |
Owoce niekwaśne i półkwaśne | Kwaśne mleko | Kwaśne owoce, skrobia, białka, mleko |
Kwaśne owoce | Orzechy, kwaśne mleko i inne kwaśne owoce | Wszystkie słodycze, skrobia, białka z wyjątkiem orzechów |
http://tabele.eu/tabela_laczenia_produktow_zywnosciowych.php Na zakończenie pamiętajmy, aby komponować jedzenie także na naszych talerzach. Składniki dania powinny być tak dopasowane do siebie, aby smakowicie wyglądać. Sposób przygotowania i podania posiłku zmienia jego właściwości. Zjadamy wtedy mniej, a jesteśmy bardziej odżywieni i witalni – po prostu zdrowsi i lepiej się czujemy.
Źródła: Paul Pitchford „Odżywianie dla zdrowia”, Wyd. Galaktyka, 2008. (tł. Zagroba Iwana). Giennadij Małachow "Dieta lecznicza i rozdzielna", Oficyna Wydawnicza ABA, 2014. (tł. Siudak Elżbieta). https://www.wiecejnizzdroweodzywianie.pl/jak-laczyc-pokarmy/. http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/zasady-zywienia/dobre-polaczenia-pokarmow-czyli-co-z-czym-jesc-bylo-zdrowo-i-smacznie_38858.html.