Adaptogeny
Nazwa „adaptogen” z greckiego oznacza „przystosować się”. Została zaproponowana w 1947 roku przez radzieckiego naukowca – N.V. Lazarewa i dotyczy grupy substancji aktywnych farmakologicznie, które wywołują w organizmie podwyższoną odporność niespecyficzną, pomagają przystosować się do zwiększonego wysiłku fizycznego, przeciwdziałają stresowi. Czynniki stresowe, takie jak toksyny ze środowiska, obniżona zawartość tlenu, infekcje, napięcia psychiczne, zmęczenie zaburzają stan równowagi organizmu, tzw. homeostazę. Stres to nie tylko emocje, ale również zła dieta, brak ruchu, obniżona zawartość tlenu, duży wysiłek fizyczny, brak snu, ekstremalne warunki klimatyczne, hałas, promieniowanie, zanieczyszczenie środowiska, używki a nawet zmiany degeneracyjne związane ze starzeniem się. Możliwości adaptacyjne organizmu są ograniczone i zależne od indywidualnych cech organizmu. Przeciążenia, które ludzie młodzi i zdrowi znoszą bez trudu, dla schorowanych osób w starszym wieku mogą być tragiczne w skutkach. Wzmocnienie sił fizycznych, energii adaptacyjnej, zapewnienie organizmowi pewnej ochrony przed stresem jest możliwe dzięki substancjom adaptogennym. Według Sely’a możemy wyróżnić trzy fazy stresu: Faza pierwsza – „Alarm” – pierwotna odpowiedź organizmu na działanie stresora. Organizm znajduje się pod wpływem podwyższonej aktywności sympatycznego układu nerwowego i uwolnionych, zwiększonych ilości katecholamin oraz kortykosteroidów. Masa grasicy, śledziony, narządów limfatycznych i wątroby zmniejsza się, podczas gdy masa nadnerczy ulega zwiększeniu. Faza alarmowa charakteryzuje się przewagą procesów katabolicznych w organizmie. Faza druga – „Opór” lub „adaptacja” cechuje się wzmożonym oporem organizmu związanym z długotrwałą ekspozycją na działanie czynników stresogennych. Procesy anaboliczne przeważają nad katabolicznymi i organizm staje się coraz bardziej odporny na stresor. Jeśli w tym stadium nie zostanie przywrócona homeostaza oraz nie nastąpi równowaga dynamiczna, wówczas rozwijają się tzw. choroby adaptacyjne. Faza trzecia – „Wyczerpanie” – następuje podczas przedłużającego się ataku stresora na nasz organizm. Opór powstający podczas drugiej fazy słabnie. Organizm nie jest już w stanie dłużej opierać się stresorowi i zaczynają się procesy chorobowe. W latach 50. ubiegłego wieku, rosyjski farmakolog i doktor medycyny holistycznej Breckhman założył własną szkołę badającą adaptogeny, zajął się roślinami stosowanymi od dawna w medycynie Wschodu, takimi jak żeń-szeń, cytryniec, rodiola. Wraz ze swoim współpracownikiem Dardymovem rozwinęli definicję adaptogenu. Według nich adaptogen to substancja głównie pochodzenia naturalnego, nieszkodliwa, która może powodować minimalne zmiany w psychicznych funkcjach organizmu, musi działać niespecyficznie i wykazywać właściwości normalizujące. Rośliny adaptogenne mają normalizujący wpływ na ludzki ustrój, ale nie mogą działać nadstymulująco ani blokować pewnych funkcji. Oddziałują wszechstronnie, wielokomórkowo i normalizująco na cały organizm. Mogą być przyjmowane przez długi czas bez skutków ubocznych. Działanie adaptogenne polega na: – zmiataniu wolnych rodników (działanie antyoksydacyjne), – ochronie wątroby i właściwościach antytoksycznych, – działaniu hypoglikemicznym, – stymulacji układu odpornościowego, – polepszeniu procesów zapamiętywania i koncentracji, – wzroście witalności, poprawie funkcji seksualnych przy ich zaburzeniu, – zmniejszeniu pociągu do alkoholu i łaknienia cukrów, – redukowaniu niepokoju i nerwowości, – szybszym zdrowieniu, – poprawie napięcia mięśni i wzroście siły ich skurczu, – poprawie jakości snu, motywacji i produktywności w pracy, – polepszeniu nastroju i samopoczucia, – działaniu anabolicznym. Najbardziej znanym od wieków adaptogenem jest żeń-szeń prawdziwy Panax ginseng, popularne są także żeń-szeń syberyjski Eleutherococcus senticosus, cytryniec chiński Schisandra chinensis, różeniec górski Rhodiola rosea, tarczyca bajkalska Scutellaria baicalensis. Wśród adaptogenów występują również grzyby, np. shiitake Lentinula edodes, maczużnik chiński Cordyceps sinensis i reishi Ganoderma lucidum. Obecnie oficjalne listy roślin adaptogennych w różnych krajach liczą od kilkudziesięciu do kilkunastu pozycji. Dołączono również do nich organiczne substancje pochodzenia zwierzęcego. Działanie wybranych adaptogenów przedstawiono poniżej: Żeń-szeń prawdziwy Panax ginseng – poprawia kondycję fizyczną, podnosi sprawność i wytrzymałość organizmu, podwyższa ciśnienie krwi, poprawia funkcje mózgu, zdolność zapamiętywania, kojarzenia i uczenia się, łagodzi skutki stresu, chroni organizm w warunkach silnego oddziaływania na niego szkodliwych czynników środowiskowych: promieniowania, wolnych rodników, związków cytotoksycznych i kancerogennych, takich jak dioksyny czy benzopiren, ma działanie immunostymulujące, przeciwmiażdżycowe. 
Żeń-szeń syberyjski Eleutherococcus senticosus – normalizuje funkcje organizmu w stresie fizycznym i psychicznym, powinno się go stosować przez kilka miesięcy. Poprawia jakość pracy, wspomaga wzrost masy mięśniowej. Stwierdzono również pozytywny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy bez wystąpienia działań niepożądanych, takich jak zaburzenia snu. Powoduje zwiększenie odporności organizmu na niekorzystne warunki życia i pracy, takie jak gorąco, zimno, hałas, przepracowanie i fizyczne wyczerpanie, pobudza nieswoistą odporność organizmu na niedobór tlenu, infekcje bakteryjne i wirusowe. Dostraja organizm i zwiększa odporność w stresowych warunkach, polepsza pamięć i koncentrację, zwłaszcza u starszych, Substancje czynne eleuterokoka niwelują ujemny wpływ czynników toksycznych. Dlatego roślinę tę wykorzystuje się do łagodzenia szkód występujących po chemioterapii, chroni ona zdrowe tkanki organizmu przed szkodliwym działaniem cytostatyków. Gatunek ten wykazuje także działanie radioochronne, potwierdzone na hodowlach tkankowych poddanych działaniu promieni γ. Cytryniec chiński Schisandra chinensis – stosowany w stanach zmęczenia fizycznego i psychicznego, ale nie powinny go używać osoby cierpiące na bezsenność. Działa ochronnie na wątrobę. Lignany tej rośliny wykazują działanie ochraniające wątrobę także w zakażeniach wirusem WZW B, w uszkodzeniu wątroby wywołanym czterochlorkiem węgla, przyspieszają regenerację i powrót funkcji po częściowym wycięciu organu. Udowodnione jest także działanie przeciwnowotworowe – wyciąg z rośliny hamuje rozrost ludzkich komórek linii nowotworów żołądka i jelit. Ma pozytywne działanie na zaburzenia słuchu, zawroty głowy i zaburzenia równowagi (choroba Meniere´a). Ma działanie osłaniające przed promieniowaniem jonizującym, zwalcza syndrom przedmiesiączkowy, normalizuje poziom cukru oraz obniża wysoki poziom cholesterolu, działa przeciwkrwotocznie, przeciwalergicznie, hamuje rozwój bakterii Gram-dodatnich, m.in. gronkowca złocistego, laseczek wąglika oraz bakterii Gram-ujemnych, takich jak pałeczki ropy błękitnej i pałeczki duru brzusznego. Różeniec górski Rhodiola rosea – zwiększa nieswoistą odporność organizmu na szkodliwe czynniki środowiska, takie jak: zanieczyszczenia, hałas, infekcje, korzystnie działa przy obciążeniu umysłowym i fizycznym. Rhodiola rosea może być stosowana jako lek chroniący organizm przed szkodliwym działaniem cytostatyków podczas chemioterapii, ponieważ zmniejsza produkcję komórek z aberracjami chromosomowymi i mikrojąderkami oraz hamuje błędną replikację DNA. 
Witania ospała Withania somnifera – korzenie tej rośliny od dawna używane są w Indiach pod nazwą Ashwaganda jako lek uspokajający. Roślina wykazuje działanie przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne, szczególnie wobec Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Aspergillus niger oraz Candida albicans. Wykazuje również aktywność cytotoksyczną i przeciwnowotworową. Ma działanie immunosupresyjne. Metanolowy wyciąg z rośliny wykazuje aktywność immunostymulującą i adaptogenną. Ma właściwości tonizujące organizm. Tarczyca bajkalska Scutellaria baicalensis – ma działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwwolnorodnikowe, uspokajające i przeciwmiażdżycowe. Twardnik japoński (shiitake) Lentinula edodes – stymuluje odporność, zawiera lentinan, pomocny w terapii raka. Grzyb ten reguluje poziom tłuszczu we krwi, zawiera dużo kwasów egzogennych i witamin w idealnych dla człowieka proporcjach. Pomocny przy osłabieniu odporności, przeziębieniu, grypie, chorobach infekcyjnych (bakteriozach i wirozach), reguluje przemiany tłuszczów. Stosowany przy osteoporozie, gośćcu, artrozach, fibromialgii. 
Kordyceps chiński (maczużnik chiński) Ophiocordyceps chinensis – ma działanie rewitalizujące, stymuluje libido, podnosi wytrzymałość, wydolność, dodaje sił witalnych i duchowych, zwiększa zdolność do wysiłku, ułatwia adaptację w warunkach górskich. Zawiera witaminy, minerały i egzogenne kwasy, poprawia nastrój, działa przeciwcukrzycowo i przeciwmiażdżycowo. Grzyb ten wzmacnia funkcję płuc i układ odpornościowy. Stosowany w zaburzeniach rytmu serca, arteriosklerozie, zespole przewlekłego zmęczenia i w celu regeneracji mięśni. Lakownica żółtawa (reishii) Ganoderma lucidum – Chińczycy nazywali ten gatunek „grzybem nieśmiertelności”, bo jest on uważany za naturalny środek przeciw procesom starzenia się organizmu, podnosi wydolność w podeszłym wieku. Posiada w składzie tri-terpeny i β-glukan. Reishi pobudza układ odpornościowy i ceniony jest w terapii raka i profilaktyce układu krążenia, potrafi uchronić przed rakiem skóry, pomimo silnego napromieniowania UV. Reguluje ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, pomaga przy adaptacjach wysokościowych. Działa wzmacniająco na układ odpornościowy, jest dobrym uzupełnieniem w terapii raka (żołądka, wątroby, płuc, skóry, mózgu, nerek). Stosowany także przy zaburzeniach snu, zmęczeniu.
Cena
42,90 zł
Cena
49,50 zł
W sklepie Aleeko znajdziecie Państwo adaptogeny różnych marek, m.in. Biolit, Pharmovit, Swanson, EkaMedica, Biogeneza, Natvita i inne. Polecamy w szczególności syberyjskie produkty marki Biolit, zawierające składniki pochodzące z czystego środowiska Syberii. Literatura:Polecamy Baj T. Zioła w homeostazie organizmu. Mag. Apt. 2008; 9: 8-11. Biolit. Stosowanie procedur fitoterapeutycznych opartych na technologiach opatentowanych w Instytucie Chemii Syberyjskiego Wydziału Rosyjskiej Akademii Nauk w Tomsku. Materiały firmy Biolit Europe. Chorzów – GWSP 13-14 maja 2017. Lutomski J. Wpływ środków ziołowych na witalność organizmu. Postępy Fitoterapii 2001; 1-2; 8: 6-13. Mrozowski T. Rośliny adaptogenne. Stres jako czynnik chorobotwórczy. Mag. Apt. 2007; 7: 58-60. Obidoska G., Sadowska A. Rośliny o działaniu adaptogennym. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin 2004; 233: 163-171. Solgar. Adaptogeny: stres można opanować. https://solgar.pl/wiedza/profilaktyka-i-leczenie/adaptogeny-stres-mozna-opanowac. Turowiec A. Adaptogeny – cud z natury czy kolejna chwilowa moda? Biokurier.pl 2017; 5: 46-47. Wolski T. Biostymulujące i adaptogenne właściwości niektórych surowców oraz leków roślinnych. Mag. Wet. 1999: 8: 142-146. Wolski T., Baj T., Ludwiczuk A. Surowce roślinne o działaniu adaptogennym oraz ocena zawartości adaptogenów w ekstraktach i preparatach otrzymanych z rodzaju Panax. Postępy Fitoterapii 2009; 2: 77-97.
