Cudowna przyprawa z Indii

Kurkumina jest związkiem pochodzenia roślinnego uzyskiwanym z kłączy ostryżu długiego (Curcuma longa L.), znanych jako przyprawa – kurkuma lub szafran indyjski. Roślina ta należy do rodziny imbirowatych i na szeroką skalę uprawiana jest w Azji południowo-wschodniej. Najwięcej plantacji znajduje się w Indiach i Chinach. Przyprawa znana jest z czasów starożytnych, jej wykorzystanie sięga 4000 lat wstecz. Ma silny zapach, ostry smak i żółty kolor. Powszechnie znana jest jako składnik mieszanki przypraw „curry”, choć stanowi jej jedynie 20%.

Kurkumina jest związkiem polifenolowym, należącym do kurkuminoidów i najcenniejszym pod względem właściwości prozdrowotnych składnikiem przyprawy. Związek ten przyciąga uwagę badaczy i lekarzy, trwają liczne badania nad jego wykorzystaniem, a jego dobroczynne właściwości zostały potwierdzone laboratoryjnie. Substancja posiada szerokie działanie terapeutyczne, w tym działanie przeciwzapalne – jest skuteczniejsza i silniejsza niż niektóre powszechnie stosowane leki przeciwzapalne. Właściwości te wykorzystuje się w chemoochronie i terapii nowotworów, przy leczeniu choroby Leśniewskiego-Crohna, we wspomaganiu leczenia ran. Kurkumina wykazuje działanie antyoksydacyjne, porównywalne z witaminą C i E. W prawidłowym funkcjonowaniu organizmu konieczna jest równowaga pomiędzy szybkością wytwarzania reaktywnych form tlenu, a zdolnością mechanizmów antyoksydacyjnych do jej usuwania. Przewlekły stres oksydacyjny może być odpowiedzialny za rozwój przewlekłych chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, chorób układu krążenia czy chorób nowotworowych. Spożycie kurkuminy neutralizuje w komórce reaktywne formy tlenu, w tym anionorodnik ponadtlenkowy, rodnik hydroksylowy oraz tlenek azotu. Największe nadzieje pokłada się w antynowotworowej mocy kurkuminy, której skuteczność została poparta licznymi badaniami. Stwierdzono, że kurkumina może hamować rozwój nowotworów, m.in. poprzez wspomagania apoptozy w komórkach nowotworowych i hamowanie aktywności metastaz. Związek ten może być przydatny w leczeniu nowotworów skóry, płuc, jamy ustnej, głowy, szyi, przełyku, żołądka, wątroby, trzustki, jelita cienkiego, okrężnicy, pęcherza moczowego, prostaty, gruczołu piersiowego, szyjki macicy i chłoniaków. W literaturze znajdziemy wzmianki, że związek ten uwrażliwia komórki na działanie chemio- i radioterapii oraz hamuje powstawanie przerzutów. Ma również właściwości przeciwmutagenne i neuroochronne. Poza tym ma właściwości przeciwdrobnoustrojowe – przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Na uwagę również zasługują inne właściwości tego związku –  ma zdolność solwatowania metali i wykazuje aktywność przeciwpierwotniakową (przeciwko Trypanosoma, Leishmania i Plasmodium – pierwotniakom powodującym śpiączkę afrykańską, leiszmaniozę i malarię), ułatwia erekcję, co ma znaczenie w leczeniu niepłodności.  Wykorzystywana jest w leczeniu takich chorób jak cukrzyca, astma, artretyzm, miażdżyca, choroby neurodegeneracyjne, choroba Alzheimera i choroby układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowym atutem tego naturalnego związku jest jej nietoksyczność.

Kurkumina stanowi jedynie 2-5 procent kurkumy, dlatego warto sięgnąć po suplementy z wyciągiem z kłącza kurkumy. Niestety, kurkumina jest słabo przyswajalna po spożyciu, dlatego warto wybierać takie, które zawierają również piperynę, wspomagającą wchłanianie.

Kurkumina jest wykorzystywana do barwienia produktów piekarniczych, cukierniczych, mlecznych, musztard, konserw warzywnych i napoi. W przemyśle spożywczym funkcjonuje jako naturalny dodatek do żywności, oznaczony symbolem E 100. Ekstrakty o małej zawartości kurkuminy nadają produktom silny smak i zapach. Często jest stosowana w kuchni, zwłaszcza azjatyckiej, np. do barwienia ryżu oraz do barwienia tkanin.

Z uwagi na wielostronne działanie prozdrowotne, zaleca się jej obecność w codziennej diecie, np. do herbaty z jej dodatkiem oraz mięsa, warzyw, ryb i ryżu.

Literatura:

Deptuła T., Gruber B., Krówczyński A. 2014. Kurkumina i jej pochodne – zastosowanie w terapii przeciwnowotworowej i chemoochronnej. Postępy Fitoterapii 3: 155-156.

Majewska M. Kurkuma i kurkumina – właściwości i zastosowanie. Poradnik Zdrowie.  http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/kurkuma-i-kurkumina-wlasciwosci-i-zastosowanie_43292.html.

Przybylska S. 2015. Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy. Probl. Hig. Epidemiol. 96(2): 414-420.

Rotarska A. 2015. (Nie) zwykła kurkuma. Bio od kuchni. Bioletyn 15(I): 16-18.

Sikora-Polaczek M., Bielak-Żmijewska A., Sikora E. 2011. Molekularne i komórkowe mechanizmy działania kurkuminy – dobroczynny wpływ na organizm. Postępy Biochemii 57: 74-84.