WITAMINA E - rola, działanie, źródła
1. Rola witaminy E w organizmie człowieka
Witamina E jest przeciwutleniaczem, który bierze udział w ochronie organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Po raz pierwszy została odkryta w 1922 r. podczas badań zaburzeń rozmnażania u szczurów, które wykazały, że przyczyną tych zaburzeń był niedobór witaminy E (1).
Nazwa grecka witaminy E to tokoferol, co oznacza witaminę „przynoszącą potomstwo”, zwaną również witaminą miłości. Po wielu latach od jej odkrycia wykazano, że witamina E odgrywa znacznie większą rolę w organizmie człowieka niż jej przypisywano (witamina płodności). Witamina E zawiera osiem różnych związków; wyróżnia się tokoferole (alfa, beta, gamma, delta) i tokotrienole (alfa, beta, gamma, delta). Wszystkie te związki pomagają regulować wiele funkcji w organizmie. Najbardziej aktywnym składnikiem witaminy E jest alfa-tokoferol (1, 2).
Działanie biologiczne witaminy E w organizmie człowieka:
-
hamuje utlenianie lipidów,
-
stabilizuje błony komórkowe; wpływa na właściwości błony poprzez oddziaływanie z łańcuchami fosfolipidowymi,
-
działa przeciwzakrzepowo (hamuje skupianie się i sklejanie płytek krwi),
-
zapobiega powiększaniu się płytek miażdżycowych i ich rozpadowi,
-
działa przeciwzapalnie (szczególnie ma znaczenie w profilaktyce chorób serca),
-
zmniejsza zapotrzebowanie tkanek na tlen,
-
stopniowo wymusza świeże skrzepy (zapobiega zatorom),
-
przeciwdziała kurczeniu blizn w procesach gojenia ran,
-
zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę u około 25% diabetyków,
-
wpływa na zwiększenie siły mięśni,
-
chroni ściany naczyń włosowatych (kapilarów),
-
obniża wartość białka C-reaktywnego i innych markerów stanów zapalnych,
-
wysoki jej poziom pozwala spowolnić spadek zdolności poznawczych u starzejących się osób (poprzez hamowanie uszkodzeń mózgu spowodowanych przez wolne rodniki),
-
wspomaga układ odpornościowy, wspierając humoralną i komórkową odporność immunologiczną (2, 3).
Witamina E jest potrzebna dla organizmu przez całe jego życie, od poczęcia aż do śmierci.
2. Objawy niedoboru witaminy E w organizmie człowieka
-
poczucie chronicznego zmęczenia,
-
osłabienie mięśni i niestabilny chłód,
-
utrata masy mięśniowej,
-
arytmia serca,
-
problemy z widzeniem (zwężenie pola widzenia, anomalie ruchów oczu, ślepota),
-
wysoki poziom cholesterolu,
-
demencja,
-
słaba kondycja zębów i kości,
-
rogowacenie, starzenie się skóry, wypadanie włosów.
Niedobór witaminy E u ludzi występuje niepokojąco często. Z chronicznym niedoborem witaminy E związanych jest ponad 100 jednostek chorobowych, w tym chorób cywilizacyjnych (chorób układu krążenia, zawałów serca, udarów mózgu, cukrzycy, nowotworów, reumatyzmu).
3. Naturalne źródła witaminy E
Najlepszym źródłem witaminy jest ta żywność, która zawiera wszystkie osiem związków tokoferoli i tokotrienoli. Przykładem żywności bogatej w witaminę E są:
-
warzywa liściaste,
-
produkty o wysokiej zawartości tłuszczów: orzechy (np. laskowe, włoskie, migdały), nasiona (np. ziarna słonecznika), tłuste ryby (np. sardynki), owoce morza (np. krewetki),
-
rośliny o wysokiej zawartości tłuszczu (np. oliwki, awokado, olej z kiełków pszenicy, olej słonecznikowy).
Żywność najlepiej spożywać na surowo, ponieważ witamina E jest wrażliwa na temperaturę i zwykle ulega zniszczeniu podczas gotowania. Dieta bazująca na żywności niskiej jakości lub wysoko przetworzonej praktycznie nie zawiera witaminy E.
Witamina E jest rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego należy dostarczyć ją do organizmu w diecie zawierającej tłuszcz, aby mogła być skutecznie wchłonięta.
Badania naukowe wykazały, że organizm człowieka może absorbować około 10% witaminy E z suplementów diety, jeżeli pożywienie jest ubogie w tłuszcz (2).
Badacze Stephens N. G. i wsp. z Uniwersytetu w Cambridge w Wielkiej Brytanii stwierdzili, że u pacjentów z rozpoznaną arteriosklerozą naczyń wieńcowych możliwe jest zmniejszenie ryzyka zawału serca o 77% dzięki suplementowaniu witaminy E (w formie d-alfa-tokoferolu), w dawkach dziennych 400-800 j.m. / dobę. Z kolei kardiolog Wilfrid Shute skutecznie leczył: ostre zakrzepice naczyń wieńcowych, ostre przypadki gorączki reumatycznej, przewlekłą reumatyczną chorobę serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, ostre i przewlekłe zapalenie nerek, aplikując pacjentom dawki 1.600 j.m. witaminy E / dobę. Dowody epidemiologiczne wykazują, że codzienna suplementacja witaminą E może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielu chorób.
Jeden składnik pokarmowy może leczyć wiele różnych chorób, a jego niedobór może wywołać wiele dolegliwości.
Należy pamiętać, że optymalna dawka witaminy E jest indywidualną sprawą każdego człowieka i powinna być dostosowana do jego potrzeb. W Polsce zalecana jest maksymalna dzienna porcja w suplementach diety witaminy E 250 mg (Uchwała nr 1/2020 Zespołu do spraw Suplementów Diety z dnia 7 lutego 2020 r. – https://www.gov.pl).
Cena
59,90 zł
4. Suplementy witaminy E
Suplementy powinny być stosowane jako dodatek, a nie zamiennik zdrowej diety. Powinny być stosowane tylko wtedy, gdy naprawdę ich potrzebujemy.
Należy unikać syntetycznej witaminy E, ponieważ wykazano, że w wyższych ilościach i/lub po długim okresie stosowania mają one działanie toksyczne. Syntetyczna witamina E to pochodna produktów petrochemicznych, ma działanie toksyczne. Suplementy toksyczne witaminy E nie zapewniają oczekiwanych korzyści zdrowotnych, a potencjalnie zwiększają zagrożenie dla zdrowia. W suplementach syntetycznych nie występują tokotrienole.
Stosując suplementy witaminy E należy zwracać uwagę na ich skład, ponieważ alfa-tokoferol nie jest jedyną formą tej witaminy. Preparaty witaminy E powinny zawierać tokoferole beta, gamma, delta. Również ważne są tokotrienole dla ogólnego stanu zdrowia. W suplementach witaminy E należy zwrócić uwagę czy suplement zawiera mieszankę naturalnych tokoferoli i tokotrienoli.
Syntetyczny alfa-tokoferol występujący w suplementach witaminy E jest najczęściej oznaczany jako „dl” (dl-alfa-tokoferol).
Niesyntetyczny suplement pochodzenia naturalnego zazwyczaj posiada oznaczenie „d” (d-alfa-tokoferol).
dr hab. n. med. profesor emerytowany Uniwersytetu Medycznego Anna Głowacka
5. Literatura
-
Wawer I., Witamina E i tokoferole. Suplementy dla Ciebie, 2009, 80 83.
-
https://polish.mercola.com – Niedobór witaminy E: ile naprawdę jej potrzebujemy.
-
Andrew W. Saul, PhD – Witamina E i choroby serca, w: Medycyna ortomolekularna – skuteczne leczenie chorób przewlekłych, Warszawa 2020, 820 822.
-
Stephens N. G. i wsp. – Randomised controlled trial of vitamin E in patients with coronary disease: Cambridge Heart Antioxidant Study (CHAOS), Lancet 1996, t. 347, 781 786.
-
Chen J. Ni. i wsp. – Vitamin E succinate inhibits human prostate cancer cell growth via modulating cell cycle regulatory machinery, Biochemical and Biophysical Research Communications, 2003, t. 300, nr 2, 357 363.
-
Morris M. C. i wsp., Dietary intake of antioxidant nutrients and the risk of incident Alzheimer disease in a biracial community study, Journal of the American Medical Association 2002, t. 287, nr 24, 3230 3237.
